Onderwerp: LOCATIETHEATER

21 Augustus 2019

Van Romeinen en nieuwe Utrechters

   
Door Youetta Visser met foto's van Jaap Reedijk en Sandra Lindeman

Een lange rij fietsers trapt wind tegen over het kanaal de stad uit richting VINEX. Steeds meer Utrechters wagen de oversteek naar Leidsche Rijn als het Nieuw Utrechts Toneel weer een productie heeft. Ze weten dat ze zich daar kunnen laven aan goede interactieve theatervoorstellingen op locatie. Bovendien wordt de oversteek altijd ook beloond met lekker eten ter plekke. Greg Nottrot bouwde met zijn gezelschap op deze toch weinig tot de verbeelding sprekende plek gestaag aan een indrukwekkende reeks theatervoorstellingen, waarbij de toon licht blijft, maar de dilemma’s niet geschuwd worden. ‘Grens’ vormt de nieuwe parel aan een rijke ketting van voorstellingen van het NUT. Ditmaal kun je niet alleen aanschuiven bij theater, maar ook een bijzondere kunstinstallatie van Iris Honderdos in museum Hoge Woerd bezoeken.

Leidsche Rijn - voorheen vooral tijdelijk verblijf voor hen die geen plek in de stad konden of wilden vinden - is uitgegroeid tot een soms spannend stadsdeel dat inspiratie biedt aan voorstellingen rond tal van thema’s, zoals Geluk (hoe bouw je een gelukkige samenleving), Hoog (jeugdvoorstelling over ambitie) en Chaos (een theatrale zoektocht naar de waarheid). Ditmaal vormt een oude grens de inspiratie. Onder Leidsche Rijn blijkt een deel van de Limes te lopen, een verdedigingslinie van Noord-Engeland tot de Zwarte Zee die zo’n 2000 jaar geleden de noordgrens vormde van het Romeinse Rijk. Een grens tussen een ontwikkelde cultuur en barbaren. Tussen arm en rijk, tussen wij en zij. Voer voor discussie. Ook ditmaal zocht NUT daarbij samenwerking. Met de Metaalkathedraal, stoere kunstzinnig locatie en voor de liefhebbers al langer een pleisterplaats. En pal op de Limes. Het weiland erachter biedt ruim plaats voor een grote tent. Met stadsarcheoloog Erik Graafstal die hen alles kon vertellen over de geschiedenis. En met Iris Honderdos/Art on Location, bewoonster van een van de atelierwoningen op Leidsche Rijn. Samen met haar partner, geluidskunstenaar Arno Peeters, bouwde zij een installatie die plek biedt aan herinneringen van de huidige Limes-bewoners, een schakering van Utrechters.

NUT doet niet aan omslachtigheid. Bij de theatervoorstelling wordt het publiek meteen in tweeën gesplitst. Een rode lijn en een lange tafel tussen hen in. Een bar aan beide zijden. Muzikant Pascal van Hulst in Romeinse outfit speelt een eerste song. Eén man zit eenzaam aan de tafel. 

In deze setting beginnen we eerst gezellig onder leiding van Nottrot en Floor Leene met het vaststellen dat we allemaal tot diverse groepen behoren. Leidsche-rijnders en de overkant, hetero en de rest, voorouders hier geboren en allochtoon, man en vrouw. Daarna bouwen vier spelers en een muzikant rustig maar doelgericht aan het uitspelen van de tegenstelling ‘wij’ en ‘zij’. Nottrot en zijn vrouw Floor Leene vinden een man (Wil van der Meer) aan hun tuintafel. Als het gaat regenen bieden ze hem koffie en als blijkt dat hij na een ruzie met zijn zoon Tijs (Tijs Huys) dakloos daar achtergebleven is, bieden ze hem na enige onderlinge discussie ook even onderdak. Maar hoe lang? Als de zoon zich bij zijn vader voegt en het blijkt dat ze uitzetting naar een door oorlog geteisterd land vrezen, mogen ze dan blijven? De spanningen lopen in huize Nottrot/Leene al snel op. Het stel is het al snel niet eens over de grens. Lopen de kinderen gevaar? Is er nog een plek voor jezelf in huis? 

De vier spelers zijn op dreef en meesterlijk als zij op lichtvoetige, haast kluchtige wijze de spanning opbouwen en uiteindelijk ook emotioneel en theatraal losgaan. Ze schuwen eigen kwetsbaarheid daarbij niet. Met uitgekiend, theatraal spel en simpele decorstukken slepen ze het publiek vrolijk met de haren erbij: Wie bepaalt eigenlijk onze eigen veilige hokjes? En wie zijn de dupe daarvan?

Na de voorstelling wordt het publiek aan de lange tafel uitgenodigd voor de maaltijd. We ervaren even aan den lijve hoe ongemakkelijk het is tegenover een vreemde te zitten. Het NUT maakt met deze productie weer de oversteek meer dan waard en slecht de grens tussen stad en VINEX en verleden en heden.

‘Grens’ van NUT is nog tot en met 1 september te zien, elke week op woensdag t/m zondag, locatie Metaalkathedraal. Informatie en tickets www.nieuwutrechtstoneel.nl

Schatgraven in het heden

Op verzoek van NUT en met ondersteuning van Museum Hoge Woerd, bouwde Iris Honderdos dit jaar aan een kleine maar indrukwekkende installatie rond het Thema ‘Grens’, die tot en met 27 september gratis te bezoeken is. Zij zocht uit waar de Limes precies onder de grond van Leidsche Rijn ligt en wie er nu – exact- bovenop wonen. Ze belde aan en vroeg hen wat hen hier heeft gebracht en welke voorwerpen een belangrijke rol in hun leven spelen. Waar onder de grond archeologische schatten verborgen liggen, diepten de bewoners uit hun eigen inboedel oude schatten op. Een oude dienstpet, een belletje van oma die dienstmeid was, een salariszakje van een wegwerker, een jurkje, een set om een zeis op het land te slijpen; samen met andere kleinoden vormt het een mooie serie van dierbare voorwerpen. De schatten die te kwetsbaar waren om uit handen te geven, zoals oude sieraden, werden gefotografeerd en het bijpassend verhaal gepubliceerd. Contemporaine archeologie blijkt het bijpassende woord; geschiedschrijving aan de hand van nog bestaande voorwerpen en verhalen van nog levende mensen. Net als bij een eerdere installatie in Leidsche Rijn, waar zij mensen die net verhuisd waren aan het woord liet naast hun zojuist verhuisde kamerplant, laat Honderdos de bewoners zelf vertellen over hun schatten. Bezoekers kunnen op een beschutte plek aan een tafel aanschuiven, de voorwerpen van dichtbij zien en de verhalen via een QRcode afluisteren via hun smartphone op een daar te lenen koptelefoon. Het vormt een rustige, prettige oase waarin de verhalen ontroeren. Je hoort op de achtergrond het belletje rinkelen, het slijpen van de zeis en andere bijpassende geluiden in een soundscape die het verhaal ondersteunt. Aan alles valt op hoe zorgvuldig Honderdos en Peeters met deze schatten zijn omgegaan. De tafel is van een iep uit Utrecht, een rode lijn op een balk verbeeldt de Limes, de voorwerpen vinden ieder hun plek in hun eigen glazen vitrine op metalen pootjes. De Utrechters zelf zijn gefotografeerd op een landkaart waarop je hun eigen route van woonadres tot woonadres tot hier op de Limes kunt volgen. Juist deze zorgvuldigheid werkt en bezoekers wisselen al snel ook eigen geschiedenissen in de foyer van Hoge Woerd uit. Honderdos lijkt met deze nieuwe installatie vaste grond onder de voeten te vinden in Leidsche Rijn. Als internationaal vermaard kunstenaarsduo (het stel is de komende maanden in Peru) dragen ze zo bij aan het verrijken van dit stadsdeel, door geschiedenis aan huidige bewoners te koppelen. Dat blijft ook niet onopgemerkt; de gemeente wil de installatie graag ook zelf tentoonstellen. Wie weet vormt het de opmaat voor nog veel meer Utrechtse ‘Art on Location’, waarin tal van Utrechters een plek vinden.